فصل بيست و هشتم : اركان نماز: قيام
آيات :
160 - قيام براى عبادت
الذى يريك حين تقوم ، و تقبلك فى الساجدين
همان كسى كه تو را به هنگامى كه (براى عبادت ) برمى خيزى مى بيند و حركت تو را در ميان سجده كنندگان مشاهده مى كند. (سوره شعراء، آيات 218 و 219).
161 - قيام با خضوع
حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى وقوموا لله قانتين
در انجام همه نمازها و نماز ميانى (ظهر) كوشش و مواظبت كنيد، در حال عبادت و خضوع كنان براى خدا به پا خيزيد. (سوره بقره ، آيه 238).
احاديث
1649 - براى نماز برخيز!
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله -
قم فصل فان فى الصلوة شفاء
برخيز نماز به جاى آورد ! پس همانا در نماز شفا است . (جامع احاديث الشيعه ، ج 4، ص 28).
1650 - نظر خداوند به نمازگزار
قال الباقر - عليه السلام -
المرء المسلم باذن الله - عزوجل - مادام فى الصلوة لم يزل الله - عزوجل - ينظر اليه حتى يفرغ من صلاته
فرد مسلمان تا هنگامى كه به نماز ايستاده ، خداوند نظر مرحمتش را از او قطع نخواهد كرد و انوارالهى شامل اوست تا وقتى كه انسان از نمازش فارغ گردد. (بحارالانوار، ج 82، ص 227).
1651 - حسادت شيطان بر نمازگزار
قال على - عليه السلام -
اذا قام الرجل الى الصلاة اليه ابليس ينظر اليه حسدا لما يرى من رحمة الله التى تغشاه
هنگامى كه كسى به نماز برمى خيزد، شيطان مى آيد و به نظر حسادت به او نگاه مى كند زيرا مى بيند كه رحمت خدا او را فراگرفته است . (بحارالانوار، ج 82، ص 207).
1652 - نزول رحمت الهى هنگام قيام
قال الصادق - عليه السلام -
اذا قام المصلى الى الصلاة ، نزلت عليه الرحمة من اعنان السماء الى اعنان الارض و حفت به الملائكة و ناداه ملك لو يعلم هذا المصلى مافى الصلاة ما انفتل
هنگامى كه انسان به نماز ايستاد، رحمت خداوند از آسمان بر او نازل مى شود و ملائكه اطرافش را احاطه مى كنندو فرشته اى گويد: اگر اين نمازگزار ارزش نماز را مى دانست هيچ گاه از نماز منصرف نمى شد. (اصول كافى ، ج 3، ص 265).
1653 - نماز تنها قيام و قعود نيست
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله -
ليست الصلاة قيامك وقعودك انما الصلاة اخلاصك و ان تريد بهاالله وحده
نماز برخاستن و نشستن تو نيست ، بلكه بايد آن را خالصانه انجام دهى و تنها خشنودى خداوند را بخواهى . (اصول وافى ، ج 2، ص 109، شرح نهج البلاغه ج 1، ص 325).
1654 - حق نماز
قال زين العابدين - عليه السلام -
و حق الصلاة ان تعلم انها وفادة الى الله - عزوجل - و انت فيها قائم بين يدى الله - عزوجل - فاذا علمت ذلك قمت مقام العبد الدليل الحقير الراغب الراهب الراجى الخائف المسكين المتضرع المعظم لمن كان بين يديه بالسكون و الوقار تقبل عليها بقلبك وتقيمها بحدودها و حقوقها
وحق نماز اين است كه بدانى آن هجرتى است به سوى خداوند - عزوجل - و تو در حال نماز در مقابل خداوند گرانقدر وشكوهمند ايستاده اى هنگامى كه اين را دانستى ، در جايگاه بنده خوار كوچك مشتاق نگران اميدوار ترسان بيچاره اى قرار مى گيرى كه آن را كه در برابرش ايستاده اى ، بزرگ و با آرامش و هيبت دانسته ، عظمت او را پاس ميدارى و با قلبت به نماز روى آورده و باتمام حد و مرزها و حقوق لازم برپا مى دارى . (ميزان الحكمه ، ج 5، ص 396 بحارالانوار، ج 74، ص 4).
1655 - حرام شدن آتش
قال الباقر - عليه السلام -
فما من مؤ من يوافق تلك الساعة ان يكون ساجدا او راكعا او قائما الا حرم الله جسده على النار
هيچ مؤ منى نيست كه در چنين وقت نماز در حال سجود و يا ركوع يا قيام باشد، مگر اين كه خدا جسمش را بر آتش حرام كرده است . (جامع احاديث الشيعه ، ج 4، ص 27).
1656 - صلوات در قيام
قال الباقر - عليه السلام -
من قال فى ركوعه وسجوده و قيامه اللهم صلى على محمد و آله محد كتب الله له ذلك بمثل الركوع و السجود و القيام
هركسى در ركوع وسجود وقيام خود بگويد: ( اللهم صل على محمد و آل محمد) خدا ثواب آن را مانند ثواب در ركوع و سجود و قيام براى او مى نويسد. (ثواب الاعمال ، ص 61).
1657 - قيام فرشتگان
قال على - عليه السلام -
من صلى باذان واقامة صلى خلفه من الملائكه لايرى طرفاه و من صلى باقامة صلى خلفه ملك
هركس نمازش را با اذان واقامه بخواند، صفى از فرشتگان پشت سر او به نماز مى ايستند كه دو طرف آن صف ديده نمى شوند و هركس كه نمازخود را با اقامه تنها بخواند يك فرشته پشت سر او نماز مى گزارد. (ثواب الاعمال ، ص 58).
1658 - قيام امام سجاد - عليه السلام -
عن ابى عبدالله - عليه السلام - قال :
كان ابى يقول كان على بن الحسين - عليه السلام - اذا قام الى الصلوة كانه ساق شجر لايتحرك مه شى ء الا ما حركت الريح منه
امام سجاد (ع ) وقتى به نماز مى ايستاد، گويى شاخه درخت بود كه جز آنچه باد از او به حركت درآورد چيزى از او تكان نخورد. (فروع كافى ، ج 3، ص 300، حديث 4).
1659 - توجه به خداوند به نمازگزار هنگام قيام
قال الباقر - عليه السلام -
انما مثل الصلاة لصاحبها، كمثل رجل دخل على ذى سلطان فانصت له حتى فرغ من حاجته ، و كذلك المرء المسلم باءذن الله - عزوجل - مادام فى الصلاة لم يزل الله - عزوجل - ينظر اليه حتى يفرغ من صلاته
همانا مثل نماز براى نمازگزار، مثل مردى است كه بر ذى سلطانى وارد گردد و اظهار حاجت كند؛ پس آن شخص توانمند، ساكت و آماده استماع صاحب حاجت گردد، تا اين كه از درخواستش فارغ شود، همچنين است نمازگزار مسلمان تا هنگامى كه به نماز ايستاده ، خداوند نظر مرحمتش را از او قطع نخواهد كرد و انوار الهى شامل اوست تاوقتى كه از نمازش فارغ گردد. (بحارالانوار، ج 82، ص 231).
1660 - دعا به هنگام نماز
قال الصادق - عليه السلام -
اذا قمت الى الصلوة فقل اللهم انى اقدم اليك محمدا -صلى الله عليه وآله - بين يدى حاجتى و اتوجه به اليك فاجعلنى به وجيها عندك فى الدنيا و الاخرة و من المقربين و اجعل صلوتى به مقبولة و ذنبى به مغفورا و دعائى به مستجابا انك انت الغفور الرحيم
هرگاه به نماز ايستادى بگو: خدايا! محمد - پيامبرت - را نزد تو شفيع قرار مى دهم به واسطه او روى به تو مى آورم ، حاجت خود مى طلبم پس مرا به حرمت او در دنيا و آخرت وگناهم راببخشاى و دعايم را مستجاب فرما؛ زيرا تو آمرزنده و مهربانى . (اصول وافى ، ج 8، ص 635).
1661 - اداى نماز به هر صورت
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله -
اذا لم يستطع الرجل ان يصلى قائما فليصل مستلقيا ناصبا رجليه حيال القبلة يومى ايماء
هرگه شخصى قادر نيست ايستاده نماز بخواند، بايدنشسته بخواند و اگر نشسته هم قادر نيست ، به پشت بخوابد و پاهايش را به سمت قبله بكشد و براى ركوع و سجودش اشاره كند (با سر يا چشم و ابرو). (بحارالانوار، ج 84، ص 334).
1662 - گفتن ذكر هنگام بلند شدن
قال الصادق - عليه السلام -
اذا قمت من السجود قلت : اللهم بحولك و قوتك اقوم و اقعد و اركع و اسجد
هنگامى كه از سجده برخاستى (و خواستى قيام كنى ) بگو: ( اللهم بحولك و قوتك اقوم و اقعد و اركع و اسجد) (بحارالانوار، ج 85، ص 183).
1663 - ذكر برخاستن براى قيام
قال الصادق - عليه السلام -
اذا قمت من الركعة فاعتمد على كفيك ، و قل : بحول الله و قوته اقوم و اقعد فان عليا - عليه السلام - كان يفعل ذلك
هنگامى كه پس از انجام ركعتى از نماز برمى خيزى ، بر دو دست تكيه كن و بگو: ( بحول الله وقوته اقوم و اقعد) زيرا على - عليه السلام - چنين مى كرد. (بحارالانوار، ج 85، ص 183).
1664 - ايستادن باآرامش و وقار
قال الرضا - عليه السلام -
فاذا اردت ان تقوم الى الصلوة فلا تقم اليها متكاسلا و لا متناعسا ولا مستعجلا و لا متاهيا ولكن تاءتيها على السكون و الوقار و التؤ ده
چون خواستى به نماز بايستى ، با حال كسالت ، خواب آلودگى ، شتاب و لهو و بازى مايست ، بلكه با آرامش و وقار نماز را به جاى آور. مستدرك الوسائل ، ج 4، ص 87، باب افعال الصلاة ، ح 7)
1665 - گذاشتن دستها برزمين بعد از تشهد
سؤ ل ابوعبدالله - عليه السلام -
لاى علة توضع اليدان الى الارض فى السجود قبل الركعتين ؟ قال : لان اليدين بهما مفتاح الصلاة
از امام صادق (ع ) سوال شد: چرادستها (پس از تشهد)پيش از دو ركعت (دوم ) بر زمين گذاشته مى شود؟ فرمود: چون مفتاح و كليدنماز دستها هستند (و درتكبيرة الاحرام بالا مى روند). (بحارالانوار، ج 85، ص 184).
1666 - آداب قيام
عن ابى الحسن موسى - عليه السلام -
انه كان اذارفع راءسه فى صلاته من السجدة الاخيرة جلس جلسة ثم نهض للقيام و بادر بركبتيه من الارض قبل يديه ، و اذا سجد بادربهما الارض قبل ركبتيه
هنگامى كه امام كاظم (ع ) سر از سجده دوم برميداشت ، كمى مى نشست و بعد قيام مى كرد (و يكسره از سجده قيام نمى كرد) و پيش از دستها، زانوها را از زمين برميداشت وهنگامى كه به سجده مى رفت ، دستها راپيش از زانوها بر زمين مى گذاشت
- آداب قيام پس از تشهد
عن على بن جعفر عن موسى بن جعفر - عليه السلام - قال :
ساءلته عن القيام من التشهد من الركعتين الاوليين كيف يصنع ؟ يضع ركبتيه ويديه على الارض ثم ينهض او كيف يصنع ؟ قال : ماشاء صنع و لاباءس
از امام موسى كاظم (ع ) سؤ ال شد: در دو ركعت اولى پس از تشهد چه كند؟ آيا زانوها و دستان را بر زمين بگذارد و بعد قيام نمايد، يا چيز ديگر؟ فرمود: به هر شكل كه خواست عمل كند (چه دست به زمين بگذارد، و چه نگذارد، فرقى ندارد) (بحارالانوار، ج 85، ص 181).
1668 - مفهوم ( قدقامت الصلاة )
قال على - عليه السلام - فى معنى ( قد قامت الصلاة ) فى الاقامة
اى حان وقت الزيارة و المناجاة ، وقضاء الحوائج و درك المنى ، و الوصل الى الله - عزوجل - و الى كرامته و غفرانه وعفوه و رضوانه
( قدقامت الصلوة ) بدين معنا است كه هنگام ديدار راز و نياز، برآورده شدن خواسته ها، رسيدن به آروزها ورسيدن به خداوند - عزوجل - كرامت ، آمرزش ، بخشش و خشنودى او فرا رسيده است